|
IRAN
Tarihin Mirasi
Iran uzun bir tarihin mirasi olan koklu bir toplum ve devlet geleneginin uzerinde oturuyor. Makendonlardan Romalilara;Araplardan Mogollara, Turklere ve Afganlilara kadar bircok fatih Iran'i ele gecirmenin Iranlilari yenmekle ayni olmadigini deneyimledi.
KISH ISLAND - IRAN
|
Pers Imparatorlugunun buyuklugu ne kadardir? Ilk defa dogu, Nil den Sirderya ya, Yunanistan dan Hindistan a tek bir krallik asasi altinda birlesmistir. Ilk defa antik cagin en buyuk uygarliklari, firavun doneminin Misir uygarligi, Asur-Babil Mezopotamya uygarligi, Hititler, Anadolu Yunan uygarligi, bagrinda Israil uygarligini da barindiran Suriye uygarliklari, Mohenko Daro ve Taksila yi yaratan Indus uygarligi ayni yonetim altinda birlesirler; bu yonetimi, bir imparatorlukta barinan halklarin haklarina, dinlerine, sanatlarina ve kurumlarina saygi gosterilmesi gerektigini anlamis hukumdarlarin, aydin Perslerin yonetimi olarak adlandirabiliriz.
Resmi adi: Iran Islam Cumhuriyeti
Baskenti: Tahran (Nufusu: 7.400.000)
Diger onemli sehirleri: Meshed, Isfahan, Tebriz, Siraz, Ahvaz, Abadan, Hemedan, Kirmansah, Kum, Hurremsehr.
Yuz olcumu : 1.648.195 km2
Nufusu: 60.775.000 (1993 tahmini). Nufusun % 58'i sehirlerde yasamaktadir. Ortalama omur 64 yildir. Cocuk olumlerinin orani binde 63'tur. Nufusun % 46'sini 14 yasin altindakiler olusturmaktadir.
Km2 basina dusen insan sayisi: 36.8
Nufus artis hizi: % 3
Etnik yapi: % 66 Fars (Pers), % 20 Azeri, % 9.1 Kurt, % 3 Arap, % 0.3 Ermeni, % 0.3 Yahudi. Kalan nufusu degisik etnik unsurlar olusturmaktadir.
Dil: Resmi dil Farsca'dir. Ayrica azinliklarin dilleri de konusulmaktadir.
Din: Iran'in resmi dini Islam'dir. Resmi rakamlara gore halkin % 98.8'i Muslumandir. % 0.7 oraninda hiristiyan, % 0.3 oraninda yahudi, % 0.1 oraninda Zerdust, % 0.1 oraninda da diger dinlerin mensuplari mevcuttur. Resmi rakamlara gore Muslumanlarin % 10'u sunnidir. Digerlerinin buyuk bir cogunlugu Sii caferidir. Bunlarin yani sira 1 milyona yakin Ismailiyye siasinin da bulundugu sanilmaktadir. Hiristiyanlar Ortodokslar, Gregoryen Ermeniler, Katolik Ermeniler, Nesturiler ve Protestanlardan olusmaktadir. Zerdustluk eski Iranlilarin dinidir. Kendilerine atesperestler de denen Zerdustlerin inanclarinin ozunu atese tapmak olusturur. Iran'da az sayida Bahai ve Babi de bulunmaktadir. Resmi rakamlara gore Bahailerin orani nufusun % 0.1'inden daha azdir. Bahailer Allah'in peygamberlerde tecelli ettigine, butun peygamberlerin Bahailigin kurucusu olan Baha'yi mujdelemek icin gonderildigine inanirlar. Yani Bahailik Islam kulturune dayanmakla birlikte Islam dairesinin disina cikmis olan bir firkadir. Babilik de inanc ilkeleri bakimindan Bahailige cok yakindir.
Cografi durumu: Bir On Asya (Ortadogu) ulkesi olan Iran, kuzeyden Azerbaycan, Ermenistan ve Turkmenistan, dogudan Afganistan ve Pakistan, guneyden Fars ve Umman korfezleri, batidan da Irak ve Turkiye ile cevrilidir. Hazar denizine 675 km, Umman korfezine 784, Fars korfezine de 1259 km uzunlugunda sahili vardir. En yuksek yerleri: Demavend (5604 m.), Zerd Kuh (4547 m.), Kuhgar (3329 m.). Akarsulari genellikle az suludur. Akarsularindan bazilari: Karun irmagi, Sefid irmagi, Mind irmagi, Karacay, Etrek, Dez, Hindican ve Cavin caylari. Bunlardan sadece Karun irmagi nehir tasimaciligina elverislidir. En buyuk golleri Urumiye, Tuz golu, Hamun Caz Moriyan ve Bahteran golleridir. Bunlarin disinda da bazi kucuk golleri mevcuttur. . FARS korfezini Umman korfezine baglayan Hurmuz bogazi Iran'in dunya ulkeleriyle deniz baglantisini saglamakta ve deniz ulasimini kolaylastirmaktadir. Ote yandan Hazar denizine olan kiyisi Orta Asya ulkeleriyle ve Rusya'yla deniz baglantisini saglamaktadir. Fars korfezi icindeki cogu adalar Iran'a aittir. . Iran'in kuzeyinde ve guneyinde ulkeyi bastan basa ceviren siradaglar mevcuttur. Daglik bir ulke sayilan Iran'in topraklarinin % 9'u tarim alani, % 27'si otlak, % 11'i de ormanlik ve caliliktir. Geriye kalan topraklari col veya uzerinde orman bulunmayan daglik alandir. . Iran iklimi bolgelere gore farklilik arz eder. Bunda da topraklarinin siradaglarla bolunmus olmasinin etkisi vardir. Siradaglarin dis kisimlarinda nemli, ic kisimlarinda kuru iklim hakimdir. Baskent Tahran'da yillik sicaklik ortalamasi 16.6 derece, yillik yagis ortalamasi 250 mm.'dir.
|
